Δεν ξέρω τι να πρωτογράψω: ποια είναι ή τι έχει κάνει; Φαντάζουν και τα δύο τόσο απόκοσμα και ιδιαίτερα, τόσο οικεία και απτά, σχεδόν γυναικεία... Η Χριστιάνα Λαμπρινίδη είναι μια απτή, γυναικεία φιγούρα που ωστόσο κρύβει μέσα της σχεδόν οτιδήποτε μη στερεοτυπικό –ούτε και ο τρόπος που φορά τα σκουλαρίκια της (δεν πάει πουθενά δίχως αυτά) δεν είναι «τυπικός»: έφυγε για τις ΗΠΑ σε πολύ νεαρή ηλικία, όπου και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Brown και στο Κολέγιο Wellesley, βιώνοντας εκεί έντονες δεκαετίες με τα φεμινιστικά και υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κινήματα να είναι στο απόγειό τους.
Τιμήθηκε με το Βραβείο Lillian Hellmann & Dashiel Hammett του Human Rights Watch και υπήρξε δύο φορές υποψήφια για το Right to Livelihood Award (βραβείο που είναι γνωστό ως «Εναλλακτικό Νόμπελ Ειρήνης» και απονέμεται, από το 1980, σε «θαρραλέες προσωπικότητες/οργανισμούς που προσφέρουν παραδειγματικές λύσεις για τις γενεσιουργούς αιτίες των διεθνών προβλημάτων»).
Εξειδικεύτηκε στη Διαχείριση Κρίσεων και την Επίλυση Συγκρούσεων, ανέπτυξε ένα ολόδικό της σύστημα Δημιουργικής Γραφής και Σκέψης και το εφάρμοσε σε Πανεπιστήμια όπως το Χάρβαρντ και της Βοστόνης όπου και δίδαξε.
Κάπως έτσι προέκυψαν θεατρικές παραστάσεις σε εγγράμματες και αγράμματες γυναίκες, σε συνοριακούς πληθυσμούς που βρίσκονται σε σύγκρουση, σε έφηβους, σε καθηγητές, σε παιδιά του δρόμου κ.ά. Θεατρικά έργα της έχουν παρουσιαστεί σε όλο τον κόσμο.
Εχει λάβει μέρος σε διεθνή συνέδρια και ήταν η πρώτη Ελληνίδα συγγραφέας που φιλοξενήθηκε με τη διάκριση Writer-in-Residence στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ (1990-91). Το 2017 τιμήθηκε από την Εταιρεία Συγγραφέων με το βραβείο «Διδώ Σωτηρίου» για την πολύπλευρη προσφορά της στα γράμματα διεθνώς.
Ούσα στις ΗΠΑ δίδαξε στο Χάρβαρντ (το Πανεπιστήμιο δημιούργησε μία θέση ειδικά για την ίδια στην έδρα του Σεφέρη), με προγράμματα για μετανάστριες, καθώς μόλις τότε αναπτύσσονταν οι αφροαμερικανικές σπουδές, και κατάφερε όχι μόνο να φέρει ανθρώπους από δεκάδες εθνικότητες στις ελληνικές σπουδές, αλλά πήγε στα γκέτο και τα έφερε στο Χάρβαρντ στην κυριολεξία: «Ξεκίνησα με γυναίκες, μετανάστριες, μαύρες ή Λατίνες, που δεν μιλούσαν καν τη γλώσσα, ούτε εγώ τη δική τους. Κι όμως όχι μόνο κατορθώσαμε να συνεννοηθούμε, αλλά ανεβάσαμε και παράσταση: έγραψα το “Κουτιά και κόκαλα” που είχε να κάνει με τη μνήμη και την καταγωγή και το ανέβασα με μαύρες γυναίκες από τα γκέτο. Το σκηνοθέτησε μια επίσης μαύρη γυναίκα, από την Τζαμάικα, η οποία ήρθε ειδικά για την παράσταση από το Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας» μας λέει η Χριστιάνα.
«Να ξέρετε πάντως ότι αυτά δεν γίνονταν τότε: το να πας σε μια παράσταση με τέτοιες γυναίκες και να πας συνειδητοποιημένος πως θα δεις ένα έργο όχι για τον θάνατο, αλλά για τη μνήμη των κοκάλων. Μετά έγινε και ένα ειδικό πρόγραμμα με τον Μπιλ Γκέιτς στο Χάρβαρντ, όπου έδιναν πρόσβαση σε υπολογιστές και υποτροφίες σε ανθρώπους των γκέτο –καμία σχέση με αυτό που είχα προτείνει εγώ, αλλά ήταν μία αρχή. Γιατί άνοιξε τη δυνατότητα σε ανθρώπους από τα γκέτο να έρθουν στο Πανεπιστήμιο και να σπουδάσουν».
Η Χριστιάνα έφερε τις μεθόδους της και στην Ελλάδα. Βρέθηκε στην Κομοτηνή γύρω στο 1993 και με τις γυναίκες τής εκεί μουσουλμανικής μειονότητας και όχι μόνο (σ.σ. οι της μουσουλμανικής μειονότητας δεν αποδέχονταν να συνυπάρξουν με Πομάκες γυναίκες τότε) πραγματοποίησε το πρώτο της πρότζεκτ, τα «Ρήγματα στη σιωπή» και πώς διδάσκεται η τόλμη. «Δούλευα με Ελληνίδες, Τσιγγάνες γυναίκες της μουσουλμανικής μειονότητας, που γράψανε τα δικά τους κείμενα σύμφωνα με τη δική μου μέθοδο Δημιουργικής Γραφής. Δεν ήταν κείμενα για να μείνουν στο συρτάρι, αλλά για να γίνουν θεατρικό από τις ίδιες. Και ήταν για το σώμα, το γυναικείο σώμα. Ηταν η πρώτη φορά που η Ελλάδα και η Τουρκία δέχτηκαν στην Κομοτηνή να συμπράξουν σε μια παράσταση μέσω των γυναικών. Και ακούγονται επίσημα τα τουρκικά για πρώτη φορά στη σκηνή. Προσωπικά θεωρούσα πάρα πολύ σημαντικό να ακουστούν τα τουρκικά μαζί με τα ελληνικά, διότι μιλάμε για δημοκρατία και μιλάμε για αφομοίωση αλλά και διεκδίκηση... Η παράσταση κατέληξε στον ΟΗΕ και παιζόταν για δώδεκα μέρες στη Νέα Υόρκη. Στην Ελλάδα είχαμε τα Ιμια κι εμείς παίζαμε με αυτές τις γυναίκες στον ΟΗΕ (σ.σ. αν αυτό δεν είναι «επίλυση κρίσεων», πραγματικά δεν ξέρω τι είναι –αλλά σίγουρα δεν περίμενα να το σκεφτεί κανένας Σημίτης...). Χρόνια αργότερα, το 2018, υποστήριξε την παράσταση και η Βουλή των Ελλήνων και ήρθαμε και στην Αθήνα –αλλά βέβαια υπήρχε ο ΣΥΡΙΖΑ τότε και μπορούσαν να γίνουν τέτοια πράγματα: να μιλήσει μια Ελληνίδα και μια Τουρκάλα για τον φόβο, καθώς και το τι σημαίνει η μία για την άλλη και όλα αυτά» μας εξηγεί. «Είμαι πολύ περήφανη γι’ αυτές τις γυναίκες, πάρα πολύ περήφανη. Εδειξαν να καταλαβαίνουν η μία την άλλη και είναι ακόμα φίλες. Και μιλάμε για γυναίκες καθόλου απλές και καθόλου δεδομένες. Να σημειώσω πως πάντα η δουλειά μου γίνεται across class, δηλαδή είναι διαταξική: όλες οι κοινωνικές τάξεις και όλα τα μορφωτικά επίπεδα. Και πάντα φτάναμε μέσω της δουλειάς μας στην ερώτηση: “Εγώ έφτασα στην Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών - Εγώ έμενα εδώ και πριν. Ποιανού είναι αυτή η γη;”. Δεν είναι εύκολες αυτές οι ερωτήσεις, ούτε οι απαντήσεις τους. Αλλά οι γυναίκες αυτές έδωσαν με τα δικά τους λόγια τις “απαντήσεις” και το έκαναν υπέροχα. Και μετά ήρθε ο Εβρος...».
Και μετά ήρθε ο Εβρος. Και συνέβη κάτι το ασύλληπτα συγκλονιστικό: η Χριστιάνα Λαμπρινίδη, μια γυναίκα με έντονη φεμινιστική δράση και συγκεκριμένες αντιλήψεις για το τι σημαίνει Εβρος και σύνορα και άντρες στα σύνορα, πήγε εκεί και ανέβασε την παράσταση «Αντιγόνη» πέρυσι τον Νοέμβριο με άντρες μόνο, εργάτες της γης, τεχνίτες και συνοροφύλακες, Ελληνες και έναν Πομάκο, σε ένα αμπέλι -ο ίδιος ο στρατός έστησε τεράστιες τέντες για τους θεατές- όπου πήγε όλο το Σουφλί. Μια παράσταση που άλλαξε τόσο την ίδια (ως προς τις προαναφερόμενες αντιλήψεις) αλλά και όσους συμμετείχαν: ενδεικτικό είναι το ότι την προηγουμένη της παράστασης είχε μαζευτεί επίσης όλο το Σουφλί ώστε να συνομιλήσουν με τους συντελεστές για το τι πρόκειται να δουν την επόμενη μέρα.
Και αυτοί οι άντρες, οι άντρες των συνόρων, που ζουν με την πεποίθηση πως εμείς οι υπόλοιποι στην Ελλάδα κοιμόμαστε ήσυχα επειδή οι ίδιοι φυλάνε τα σύνορα (με ό,τι αυτό φέρει μαζί του), αφού μίλησαν για την παράσταση, στο τέλος γύρισε ένας ένας και είπε (οι ίδιοι ήθελαν να το πουν!): «Θέλουμε ν’ αγαπηθούμε»... Δεν ξέρω πώς μια γυναίκα πέτυχε κάτι τέτοιο, και μάλιστα αυτή η γυναίκα, αλλά συνέβη. Και μάλιστα οι γυναίκες των πρωταγωνιστών εξομολογήθηκαν έπειτα στη Χριστιάνα πως γνώρισαν από την αρχή τους άντρες τους, πως γύρισαν διαφορετικοί, πως τους ένιωσαν πιο κοντά τους –με δυο λόγια, αδιανόητα πράγματα!
«Ολα έγιναν επειδή ένα νέο παιδί, ο Θάνος Μουχταρίδης με καταγωγή από το Σουφλί που σπουδάζει στις ΗΠΑ, έπεισε αυτούς τους ανθρώπους και εμένα πως κάτι τέτοιο είναι δυνατόν να συμβεί» μας λέει η Χριστιάνα. «Ποιοι είναι αυτοί οι άντρες του Εβρου; Αυτοί οι άντρες ζουν στα σύνορα. Και ήμουν πάρα πολύ σίγουρη πως γι’ αυτούς το χειρότερο που θα μπορούσε να πει κάποιος είναι πως είναι ακροδεξιοί, το καλύτερο βίαιοι. Με αυτές τις πεποιθήσεις ανέβηκα στον Εβρο. Ωστόσο ο Θάνος έλεγε πως αυτοί δεν ρωτήθηκαν ποτέ εάν θέλουν να είναι στα σύνορα και αν θέλουν να τα φυλάνε. Πως θέλουν να φύγουν. Μα αν δεν φύγουν και μείνουν εκεί, η δουλειά τους είναι να φυλάνε τα σύνορα. Αυτά μου έλεγε. Και μετά τούς γνώρισα. Και τότε άλλαξαν όλα!
Μιλάμε για τη γυναικεία χειραφέτηση, αλλά όχι για την αντρική. Ηδη από τη δουλειά που είχα κάνει στην Κομοτηνή με εκείνες τις υπέροχες γυναίκες, θυμάμαι να έρχονται οι άντρες και να μου λένε: “Θέλουμε κι εμείς τη φωνή μας”. Αυτό κάναμε στον Εβρο, και πάλι διαταξικά και πάλι ανεξαιρέτως μορφωτικού επιπέδου. Και είδαμε πως άμα είσαι αγρότης ή συνοριοφύλακας “μιλάς” μόνο με το όπλο σου ή με τη γη σου. Δεν έχεις “άλλη φωνή”. Ούτε έχεις μάθει να ακούγεσαι πέραν ενός στενού κοινωνικού πυρήνα. Ε, οι άνθρωποι αυτοί για πρώτη φορά ακούστηκαν σε όλους. Και πολύ διαφορετικά. Μέσω της “Αντιγόνης”.
Οι εννέα πρωταγωνιστές της παράστασης ανήκουν σε διαφορετικές εθνοτικές, γλωσσικές και θρησκευτικές παραδόσεις: είναι Πομάκοι, είναι Αρμένιοι, είναι ορθόδοξοι, όλοι όμως υπερασπίζονται τα σύνορα της Ελλάδας. Είναι αγρότες, ελαιοχρωματιστές, συνοροφύλακες, είχαμε έναν Πομάκο Αλεβίτη, έναν Αρμένιο. Οπότε ήταν και διαταξικό και διαθρησκευτικό. Και όλοι στην αρχή μού έλεγαν: “Δεν είμαστε ηθοποιοί. Δεν μπορούμε να παίξουμε”. Και τους απαντούσα πως “εδώ δεν παίζει κανείς. Θα γίνετε η Αντιγόνη και ο Κρέοντας και τα πρόσωπα του έργου. Και τι θα πει να είσαι Αντιγόνη και τι θα πει να είσαι το κάθε ένα από αυτά τα πρόσωπα της Αντιγόνης; Και γίνανε τα πρόσωπα της Αντιγόνης. Εκεί έγινε όλη η δουλειά...
Ο Αλέξανδρος Κατσικίδης, για παράδειγμα, που έκανε τον Φύλακα, άλλαξε όλη την έννοια του Φύλακα στο έργο: δήλωσε πίστη στον Κρέοντα και του είπε “σε φυλάω γιατί είσαι ο βασιλιάς και κρατάς την τάξη που χρειάζομαι και δεν σε αφήνω από τα μάτια μου”. Αλλά και ο Κρέων άλλαξε. Ο Κρέων είναι η μεγαλύτερη αλλαγή στο έργο. Ο Δημήτρης Πατέλης, που είχε τον ρόλο, είναι συνοροφύλακας: και έγινε ένας Κρέοντας που πιστεύει απόλυτα στην έννοια της έννομης τάξης, που θέλει να σταματήσει τον εμφύλιο. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος, δε, είναι τρομερά δοτικός και έκανε ν’ αλλάξει όλη η ματιά μου σε σχέση με το τι σημαίνει “άντρας στον Εβρο, που φυλάει τα σύνορα”. Γενικά άλλαξαν όλες οι στερεοτυπικές αντιλήψεις με τις οποίες πήγα εκεί... Και έχουμε και τον Θωμά (σ.σ. Θωμάς Μπαλάτσης) που είναι πλακάς και έφτιαξε τη δική του Αντιγόνη. Η οποία... αντιγονεύεται. Αρθρώνει. Τι αρθρώνει; Καταρχάς την ύπαρξή του, κατά δεύτερον όλα αυτά που θέλει. Την επιθυμία του για την ύπαρξη.
Ολο το έργο στήθηκε μέσα σε τρεις μή- νες. Με τους άντρες να έρχονται στις συναντήσεις μας μετά τη δουλειά τους. Η παράσταση έγινε μέσα στ’ αμπέλια. Ηταν σαν να “φύτρωναν” αυτοί οι άντρες από την ίδια τους τη γη –και πίσω απ’ τ’ αμπέλια ήταν τα σύνορα... Ηταν απίστευτο ν’ ακούμε αυτούς τους ανθρώπους να λένε “αγάπα με όπως είμαι. Μπορεί να είμαι ερωτικός, μπορεί και να μην είμαι. Μπορεί να είμαι πολλά πράγματα, αλλά αγάπα με”. Αυτό έγινε στο Σουφλί. Κυριάρχησε το “Γεννήθηκα για να αγαπώ και να αγαπιέμαι, όχι για να μισώ” του έργου... Ενα πέρασμα είναι η Ελλάδα –με σύνορα και χωρίς. Γεμάτη Αντίγονους και Αντιγόνες» καταλήγει.
Η Χριστιάνα θα ανεβάσει την ίδια παράσταση σε άλλο σημείο της περιοχής σε λίγες εβδομάδες, τον Μάιο, και ευελπιστεί να τη φέρει και στην Αθήνα, όπου η περιοχή του Λυκείου του Αριστοτέλη φαντάζει ιδανικό σημείο.
♦ Οι πρωταγωνιστές της εβρίτικης «Αντιγόνης» της είναι: Λάκης Νικολτσιούδης, Θωμάς Μπαλάτσης, Γιάννης Γκόστιας, Θάνος Μουχταρίδης, Θανάσης Πρεπούδης, Δημήτρης Πατέλης, Ζεκή Τσολάκος Αλή, Γιώργος Τασίου, Αλέξανδρος Κατσικίδης.
Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί τα θεατρικά της έργα «B.OUND» και «Peace Talk» (2017) από τις εκδόσεις Απαρσις.
Πηγή:efsyn.gr
